Chương V: CHÚA GIÊSU CHỊU ĐÓNG ĐINH TRÊN THẬP GIÁ VÀ NIỀM TÍN THÁC
§I. - Chúa Giêsu chỊu đóng đinh trên thẬp giá là vua khôn ví cỦa tình thương.
- Ngài rẤt đáng mẾn yêu trong vương quyỀn cỦa Ngài. Ngài là tình thương vô cùng đã nhẬp thỂ.
- Ngài đã chẾt đỂ chiẾm lẤy trái tim tôi và làm cho tôi nên thánh.
Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá
là vua khôn ví của tình thương.–
Có một nguồn suối tràn đầy niềm tín thác, nhưng đáng tiếc thay! Lại bị nhiều
linh hồn nhiệt thành quên lãng. Đó là nguồn suối chảy vọt ra từ tảng đá đồi
Golgôta, dưới chân cây Thập giá Chúa Giêsu. Đó là một nguồn suối tràn lan,
không khi nào vơi cạn, nhưng chỉ một số ít linh hồn được Chúa ưu ái biết tới
mà thôi. Biết bao linh hồn ước ao nên trọn lành đã quên lãng nguồn suối này
! Trong những lúc khô khan và trong những đêm tối thiêng liêng, biết bao
linh hồn đã quên đi đến Núi Sọ, để nhìn ngắm Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên
thập giá, và để uống nước mát mẻ và bổ dưỡng của nguồn suối tín thác này !
Trước hết chúng ta hãy nhìn ngắm Chúa Giêsu đang hấp hối trên thập giá, hãy nhìn ngắm lâu giờ, trong thinh lặng. Ước gì chúng ta có thể nhìn ngắm Chúa với cặp mắt đầy yêu mến nồng nàn của những tâm hồn say sưa yêu mến Chúa chịu đóng đinh, như Catarina Ricci, Catarina Emmerich, hoặc như một trinh nữ Sêraphim đang còn sống giữa chúng ta là Gemma Galgani ! Các trinh nữ này đã sững sờ vì tôn kính và yêu mến Chúa chịu đóng đinh, mỗi khi cảm thấy sắp được những thị kiến mà Chúa đã ban cho nhiều lần.
Hãy nhìn xem Chúa Giêsu chết treo trên thập giá vì tất cả chúng ta, và vì tôi nói riêng. Chúa xanh xao, mặt mũi và toàn thân đầy máu, đầu đội mão gai, Chúa đã chết vì yêu thương ta, vì yêu thương tôi. Không cần nhiều tưởng tượng cũng có thể thấy rõ ràng Chúa đã chịu đau đớn lắm : sự đau đớn của Chúa vượt xa bất cứ những đau đớn nào con người ta phải chịu xưa nay. Không cần phải phân tách từng đau khổ trên thân xác và trong tâm hồn của Chúa. Chỉ cần tôi nhìn ngắm Ngài trong thinh lặng, với một cái nhìn trìu mến, để dần dần tôi nhận ra sự thật này : Chúa Giêsu tôi yêu mến đã chịu đóng đinh vào cây thập giá, đã chết cách vô cùng đau đớn như thế vì yêu thương tôi. Có đúng thế không ? Có đúng là Chúa Giêsu, Chúa Cứu Thế của tôi, Thiên Chúa của tôi, đã chết vì một tạo vật bé nhỏ và thấp hèn như tôi ?
Khi tôi đã phần nào thấu hiểu đươc chân lý này, khi chân lý này đã xâm chiếm trái tim của tôi, tôi sẽ thấy Chúa Giêsu khác hẳn : Ôi ! Đó là Chúa Giêsu Vua của tình thương khôn ví.
Đúng thế, Chúa Giêsu hấp hối trên thập giá là Vua tình thương, một tình thương khôn ví. So với tình thương của Ngài, tất cả mọi yêu thương của loài người đều là không. Những yêu thương thời danh nhất của nhân loại đều mờ nhạt trước tình thương của Chúa Giêsu chịu đóng đinh, cũng như ánh sáng của các ngôi sao mờ hẳn đi khi mặt trời xuất hiện. Tình yêu của những Oreste và Pylade là gì so với tình thương của Chúa Giêsu ? Tình thương của những người mẹ thương yêu con cái nhất là gì, nếu so với tình thương của Chúa Giêsu chết vì thương yêu ?
Tình thương của Chúa Giêsu chết trên thập giá là đỉnh cao của tình thương. Đó là tất cả những gì tốt đẹp nhất, bao la nhất và cảm động nhất trong lãnh vực tình thương. Trong số tất cả những tình thương từ khi có con người trong vườn địa đàng, cho đến ngày tận thế, không một tình thương nào có thể so sánh, dầu một phần nào thôi, với tình Chúa Giêsu thương ta, khi nhận cái chết vô cùng đau đớn trên thập giá.
Để hiểu điều đó, tôi cũng không cần phải suy nghĩ nhiều về sự Chúa Giêsu là Thiên Chúa của tôi, và tôi là tạo vật bé nhỏ và xấu xa của Ngài. Sự suy nghĩ này có thể chỉ cần để hiểu sâu xa hơn về tình thương của Chúa Giêsu đối với tôi. Nhưng chỉ đơn giản xét theo phương diện con người, coi Chúa Giêsu là một con người như chúng ta, tôi cũng thấy ngay việc Chúa Giêsu nhận cái chết trên thập giá để cứu tôi, cứu nhân loại, thì đó cũng là một tình thương khôn sánh. Tình thương của Chúa chịu đóng đinh trên thập giá vì tôi, và để chiếm lấy trái tim bé nhỏ và vô ân bạc nghĩa của tôi, thật là một tình thương không có tình thương nào sánh với được.
Chúa Giêsu rất đáng mến yêu trong vương quyền của Ngài.– Chúa Giêsu thật vô cùng đáng mến yêu trong cách tỏ bày tình thương vô cùng đáng tôn thờ của Ngài như thế. Chưa bao giờ trong nhân loại đã có một cảnh tượng lạ lùng như tình thương của Chúa Giêsu, Vua tình thương. Chưa bao giờ lịch sử có thể kể cho ta biết tình thương của một người bạn, hoặc của một người mẹ cao vời như thế ! Thật không có gì sánh được với tình thương vô cùng cao vời của Chúa Giêsu chết vì yêu thương ta, và chết đau khổ vô cùng trên thập giá ! Đây thật là đỉnh cao của tình thương !
Bởi vậy nếu trái tim tôi rung động, nếu linh hồn tôi cảm thấy xúc động khi nhìn ngắm Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá, nhất là nếu trong khi tôi chiêm ngưỡng Ngài, Ngài cho tôi cảm thấy một tàn lửa của tình thương thần linh của Ngài bốc cháy trong tâm hồn tôi, tôi sẽ để mình từ từ thấm lấy sự ngọt ngào này. Chưa bao giờ tôi thấy Chúa Giêsu tốt lành và vô cùng đáng mến yêu như hôm nay. Những máu me và những khạc nhổ làm biến dạng khuôn mặt Chí thánh của Ngài càng làm tôi yêu mến Ngài. Cặp mắt sưng vù và mờ đi dưới làn nước mắt của Ngài, cặp mắt đang nhìn tôi như van xin lòng mến yêu của tôi, đã làm trái tim tôi như tan vỡ. Những giọt máu nhuộm đỏ tóc và mặt mũi Ngài đã ánh lên như những viên ngọc qúi khiến tôi say mê. “Người yêu của tôi vừa trắng vừa hồng thắm. Tóc của đầu Ngài giống như áo gấm tía của quốc vương” (Dc 5,10). Mão gai trên đầu Ngài là vòng hoa chiến thắng của Vua tình thương. Và tôi sẽ kêu lên như người hiền thê trong sách Diễm ca : “Xin hãy nâng đỡ tôi bằng những cành hoa, vì tôi muốn ngất xỉu vì yêu mến” (Dc 2,5).
Tất nhiên tình thương vô cùng của Vua Giêsu vượt xa tất cả mọi yêu thương của loài tạo vật chúng ta. Đó là tình thương của Chúa Giêsu nhập thể và của Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá. Đó là tình thương của một Thiên Chúa, một tình thương muôn thuở và vô cùng lớn lao đã được Chúa cho tôi cảm nghiệm thấy và ôm lấy trong lòng với một lòng mến yêu khôn tả. Khi mà tình thương vô cùng của Chúa Giêsu đã được tôi cảm nghiệm như thế, thì tất nhiên nó vượt xa tất cả mọi tình thương yêu khác.
Con người nào, vật thọ tạo nào dám so sánh tư tưởng của mình với tư tưởng của Đấng tạo thành trời đất ? Ai dám so sánh sự khôn ngoan bằng hạt bụi của mình với sự khôn ngoan vô cùng của Thiên Chúa? Những hệ mặt trời vô cùng nhỏ bé của các hạt nguyên tử cũng cao rao quyền năng của Thiên Chúa như những tinh tú của ngàn triệu thiên hà trong vũ trụ... Có lẽ nào Thiên Chúa lại chịu thua con người hoặc các thiên thần sốt mến về tình thương chăng ? Thật ra chúng ta thấy Chúa vượt xa vô cùng các tạo vật của Ngài về tình thương.
Hỡi con người khốn nạn ! Mi tưởng chỉ có mi biết yêu thương, nhưng mi nên biết tình thương của mi chỉ là một thứ ích kỷ xấu xa nếu so với tình thương của Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên Thập giá. Trời cao hơn đất bao nhiêu, tình thương của Đấng tạo thành vũ trụ cao hơn tình thương của vật thọ tạo bao nhiêu, thì tình thương của Thiên Chúa, thể hiện nơi tình thương của Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên Thập giá, vô cùng vượt xa tình thương của loài người bấy nhiêu.
Lạy Chúa Giêsu rất mến thương, con yêu mến và tôn thờ Chúa là Vua tình thương, là Vua mọi chiến thắng! Sánh với tình thương của Chúa, mọi tình thương đều hư vô giả dối ! con sung sướng được chiêm ngưỡng Chúa cách dịu dàng... Tình thương của Chúa là hạnh phúc của các thánh trên trời, thì cũng làm con say mê : “Chúa đã chiếm trọn trái tim con bằng một cái nhìn của cặp mắt Ngài” (Dc 4,9).
Chúa đã chết để chiếm lấy trái tim tôi và làm cho tôi nên thánh.– Từ ngai vàng vấy máu của Ngài là cây Thập giá, Chúa Giêsu giơ hai tay đầy những vết thương về phía tôi và nói với tôi : “Hỡi vật thọ tạo nhỏ bé của Ta, không bao giờ con có thể yêu mến Ta như Ta đã yêu thương con. Con hãy xem, Ta đã chết trên thập giá này để chiếm được trái tim của con. Ta khát khao được con yêu mến. Ta nóng lòng muốn chiếm được tình yêu trung thành, toàn vẹn và tuyệt đối của con”.
Đó là lý do mạnh mẽ để chúng ta tin tưởng và yêu mến. Tôi có hiểu được điều đó không ? Chúa Giêsu ở đó, trên thập giá, để chiếm lấy trái tim tôi. Ngài không chỉ chịu chết để chuộc tội cho tôi : để làm việc này, một lời của Ngài cũng qúa đủ rồi. Ngài ở đó để chinh phục lòng mến yêu của tôi, để xua đuổi khỏi trái tim tôi tất cả mọi quyến luyến nào khác, và để làm nảy sinh trong linh hồn tôi một tình yêu vô vị lợi, một tình yêu quên mình, một tình yêu kết hợp. Ngài ở đó, trên thánh giá, để làm cho tôi nên thánh.
Ta khát ! Chúa kêu như thế với toàn thể nhân loại. Tiếng kêu khi gần tắt thở đó của Chúa đã vang dội qua các thế kỷ. Vâng, Ngài khát tình mến yêu, tình mến yêu của tất cả mọi người mà Ngài muốn cứu khỏi lửa hỏa ngục, nhưng nhất là lòng mến yêu nồng nàn của những linh hồn quảng đại muốn tận hiến cho Ngài. Ngài khát tình mến yêu của các linh mục, các tu sĩ, các nữ tu của Ngài. Ngài khát khao sự thánh thiện của họ.
Ôi ! Thật là ngọt ngào được nghe biết như thế, sau những lúc khô khan và những đêm tối đầy lo âu, khi tôi tưởng chỉ có tôi yêu mến, còn Chúa Giêsu thì có vẻ bỏ quên tôi, mà tôi thì than thở và héo hon đi tìm sự hiện diện của Ngài.
Chúa Giêsu khao khát kết hiệp với tôi, ở luôn bên cạnh tôi như một người bạn tình. Ngài nóng lòng muốn biến đổi tôi nên giống Ngài. Ngài muốn thấy tôi sống khiêm nhường, quên mình, yêu mến Ngài đến điên rồ, như sự điên rồ của thập tự giá. Ngài ước mong thấy tôi sống thánh thiện, và Ngài khát khao điều đó hơn chính tôi ước ao rất nhiều.
Khi tôi tưởng đang một mình yêu mến Ngài, khi tôi tưởng những sự bất trung và những sự khốn nạn của tôi đã làm Ngài xa lánh tôi và tôi qúa xấu xa không đáng Ngài yêu thương nữa, tôi đã sai lầm dường nào ! Chúa Giêsu đã chết vì yêu thương tôi, Ngài không bỏ qua một phút nào mà không lo cho tôi, không lo làm cho tôi nên thánh.
Vậy, hỡi linh hồn tôi, hãy ôm lấy Chúa Giêsu, Ngài đã chết trên thập giá vì yêu thương mi ! Hãy nói rằng mi yêu mến Ngài, và nhất là hãy an ủi Ngài vì trước đây mi đã làm phiền lòng Ngài vì những sai lỗi của mi. Mi đã thiếu tin tưởng và tín thác, mi đã nghi ngờ tình thương của Ngài, mi đã không nhận ra tình thương vô cùng dịu dàng của Ngài.
Hãy nhìn ngắm Ngài thêm một lúc nữa ! Hãy ở lại với Ngài, đừng rời bỏ Ngài trước khi cảm thấy nơi mi một niềm tín thác trọn vẹn.
Chúa Giêsu còn giang hai cánh tay đầy những vết thương về phía tôi và nói với tôi : “Cha là lòng Nhân hậu vô biên, là sự dịu dàng vô cùng, là tình thương vô cùng. Cha là đại dương bao la của đức ái thần linh. Những đợt sóng của đại dương này giống như cơn thủy triều trào dâng và tìm chỗ để đổ xuống. Cha là tình thương vô biên và chỉ có một niềm ước ao là được yêu mến. Cha chỉ có một niềm ước ao đang thiêu đốt Trái Tim Cha, là ban tình thương của Cha cho các linh hồn. Con là kẻ đang héo hon vì lòng yêu mến, con hãy đến đây với Cha, đến với đầy lòng tín thác. Tất cả những gì về lòng mến, con ước mong cho con, hoặc cho ai khác, con hãy xin Cha, hãy xin Chúa Giêsu chịu đóng đinh của con ! Cha có dịp được ban phát tình thương như thế sẽ là niềm vui lớn lao đối với Cha. Con hãy tạo cho Cha niềm vui đó đi ! Con hãy xin và hãy tin chắc sẽ được Cha ban cho. Thập giá là ngai tòa nơi Cha ban phát tình thương cách rộng rãi. Con hãy xin, hãy xin thật nhiều, đừng sợ xin nhiều qúa. Con càng ước ao yêu mến Cha hết lòng, con sẽ càng làm đẹp lòng Cha.
§II. - Chúa Giêsu đã chẾt nhẤt là vì yêu mẾn Cha Ngài. Theo phương diỆn này, Ngài đáng mẾn vô cùng và là nguỒn suỐi mỘt niỀm vui tinh tuyỀn
- Ngài cũng chẾt đỂ chiẾm lẤy trái tim và đỜi sỐng chúng ta, và nhân lên tỚi vô cùng tình yêu cỦa Ngài đỐi vỚi Cha Ngài. LẼ nào ta không cẬy trông.
Chúa Giêsu đã chết nhất là vì yêu mến Cha Ngài.– Cho tới lúc này, chúng ta mới chỉ xét đến một phương diện, một mặt của tình yêu mến của Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá. Nhưng còn một phương diện khác tốt đẹp hơn, đáng mến hơn đối với một linh hồn chân thành mến yêu Ngài. Chúa Giêsu chịu chết trên thập giá vì tôi, nhưng cũng vì và nhất là vì yêu mến Cha Ngài. Đó là khía cạnh đáng mến yêu nhất của tình yêu Chúa Giêsu. Và đó cũng là điều bị người ta quên lãng nhiều nhất. Linh đạo của chúng ta qúa vị kỷ, qúa nghĩ về bản thân mình. Yêu mến Chúa Giêsu chịu chết trên thập giá vì thương yêu chúng ta, và phải yêu mến Ngài để đền đáp tình thương của Ngài. Đó là điều tốt lành. Nhưng một linh hồn quảng đại và thật lòng yêu mến Chúa Giêsu không thể dừng lại ở đó. Chúa đã chịu chết trên thập giá, chính là vì vâng ý Cha Ngài và để tỏ lòng yêu mến Cha Ngài. Cái chết vô cùng đau đớn của Ngài trên Núi Sọ là sự tỏ bày lòng mến yêu vô cùng mà Ngài vẫn có từ thuở đời đời, đối với Cha Ngài, trong sự sống nội tại của Chúa Ba Ngôi, và nay được tỏ bày cho chúng ta trong thời gian.
Ôi, nếu tôi yêu mến Chúa Giêsu bằng một lòng mến yêu vô vị lợi, một lòng mến yêu biết quên mình, thì hình ảnh Chúa Giêsu đội mão gai và chết trên thập giá vì yêu mến Cha Ngài sẽ trở nên vô cùng đáng kính mến và tôn thờ hơn. Một hào quang sáng chói sẽ tỏa ra từ khuôn mặt vô cùng dịu hiền của Chúa Giêsu. Hình ảnh Chúa Giêsu dâng mình làm của lễ toàn thiêu, dâng lên Cha Ngài, là đỉnh tuyệt cao của tình yêu đối với Cha Ngài. Của lễ toàn thiêu này của tình yêu đã làm Chúa Cha vui sướng vô cùng, và đó cũng là niềm cảm mến tôn thờ muôn đời của các thiên thần Sêraphim và các thánh nam nữ trên trời.
Ôi ! Thập giá Chúa Giêsu là ánh sáng muôn đời, là đại dương của tình thương vô biên, trong đó mọi tội lỗi, mọi điều bất chính và mọi sự khốn nạn của loài người được biến tan, như giọt nước trên một lò than hồng. Đối với một linh hồn yêu mến Chúa, thì đó là niềm an ủi vô cùng : tình yêu Chúa Giêsu không những an ủi tôi về trăm ngàn sự khốn nạn của linh hồn tôi, khiến tôi thường phải than thở, mà còn an ủi tôi về những chuyện ích kỷ của những người xung quanh tôi, làm tôi buồn sầu.
Ôi, lạy Chúa chịu đóng đinh con tôn thờ ! Con đã tìm thấy nơi Chúa tình yêu tinh tuyền mà con đã tìm từ lâu. Tình mến yêu của Chúa đối với Cha Ngài vô cùng tốt đẹp, đáng kính phục và tôn thờ ! Con yêu mến Chúa và cảm tạ Chúa vì đã yêu mến Chúa Cha vô cùng như thế. Giả như Chúa không chịu chết vì con, để chuộc tội cho con, thì nguyên sự chiêm ngưỡng lòng mến yêu của Ngài đối với Cha Ngài, khi Ngài chết trên thập giá, cũng làm cho con cảm mến và yêu mến Ngài vô cùng. Vâng, lạy Chúa, con đã thấy nơi lòng mến yêu này của Chúa thứ tình mến yêu tuyệt đối mà chúng con không thấy ở đâu hết. Đây không còn là một tàn lửa, nhưng là một lò than lửa bừng bừng của tình yêu thương vô cùng. Lò lửa này, chúng con không thể thấy ở đâu hết, mà chỉ thấy nơi Trái Tim của Chúa là Thiên Chúa làm người.
Chúa Giêsu đã chết để chiếm lấy trái tim
và đời sống chúng ta.–
Chúa Giêsu chịu chết trên thập giá để vâng ý và yêu mến Cha Ngài : Đó là
tình mến yêu tinh tuyền và quên mình. Nhưng Ngài còn nói với tôi những lời
dịu dàng, khiến tôi cảm động sâu xa như sau : “Con xem, Cha chịu đóng đinh
và chết trên thập giá vì yêu mến Chúa Cha. Nhưng tình yêu của Cha sẽ không
chết để nhân thừa tình mến yêu này lên nhiều vô cùng : Cha chết để chiếm lấy
từng triệu trái tim. Cha hiến mạng sống để chiếm lấy muôn triệu mạng sống.
Nếu hạt lúa không chết đi nó sẽ trơ một mình; nhưng nếu nó chết đi, nó sẽ
mang lại nhiều hoa trái. Tình mến yêu của Cha sẽ nảy mầm và sinh ra vô vàn
vô số những bông lúa cho đến tận thế.
“Đó là niềm ước ao nồng nàn của Cha, niềm vui của Cha và một trong những lý do khiến Cha chấp nhận cái chết trên thập giá. Cha chết để các linh hồn tận hiến cho Cha, để con dâng trái tim con cho Cha, và để từ nay trái tim con chỉ mang nặng một tình mến yêu, là mến yêu Cha hết lòng. Con hãy dâng trái tim con cho Cha, hãy mở nó ra đón lấy tình thương nồng nàn của Cha, để lửa tình thương của Trái Tim Cha thiêu đốt con và thiêu hủy tất cả tính tự ái và ích kỷ của con.
“Con hãy dâng trái tim cho Cha, hãy dâng đời sống của con cho Cha. Cha ước ao thực hiện lòng mến yêu của Cha đối với Chúa Cha ở nơi con, nhờ lòng mến yêu của con. Cha muốn có muôn triệu trái tim của chúng con để thực hiện lòng mến yêu bao la của Cha đối với Chúa Cha. Con hãy dâng hiến trái tim cho Cha, như thể không phải là con sống nữa, nhưng là Cha sống ở trong con. Con hãy nói như Phaolô : “Không phải tôi sống nữa, nhưng đó là Chúa Kitô sống trong tôi” (Gal 2,20). Con hãy để Cha tự do hành động trong con. Con hãy để Cha tỏ bày lòng mến yêu Chúa Cha nơi con, bằng trăm ngàn cách, trăm ngàn nhân đức. Con hãy sống như không còn linh hồn, vì Cha là linh hồn con, là chủ thể của mọi tư tưởng và mọi hành vi của con. “Chúng ta là hương thơm của Chúa Kitô dâng lên Thiên Chúa” (2 Cr 2,15). Cha muốn chiếm lấy tất cả con người của con, biến đổi con người của con, để nhờ con mà mến yêu Chúa Cha đến mức con trở thành như bánh thánh trên bàn thờ, chỉ còn hình bóng là một vật thọ tạo, nhưng bên trong là Cha, vì con đã được thần linh hóa trọn vẹn”.
Như vậy, sau cùng tôi đã có niềm tín thác trọn vẹn và không lay chuyển chưa ? Sau cùng tôi đã hiểu những ước ao và những dự tính của Chúa Giêsu chưa ? Tôi có hiểu rằng nếu tôi ước ao mến yêu Ngài và Cha Ngài cách nồng nàn đến điên rồ, thì Chúa Giêsu còn nóng lòng ước ao điều đó hơn tôi vạn vạn lần ? Những ước ao của Ngài vô cùng vượt xa những ước ao của tôi. Và xét cho cùng, nếu tôi ước ao quên mình đi, chết cho bản thân mình, yêu mến thập giá Chúa Giêsu và được biến thành Chúa Giêsu chịu đóng đinh trên thập giá, thì tất cả đều là những ước ao của Chúa Giêsu ở trong tôi. Chính Ngài đã khơi dậy những khát vọng này ở trong tôi, và chính Ngài sống những khát vọng này ở trong tôi. Và chắc chắn Ngài không linh hứng cho tôi những ước vọng tốt lành này, nếu Ngài không muốn thực hiện chúng. Những ước vọng này là thứ tiền đặt cọc Ngài ban cho tôi trước, để loan báo những ân sủng đặc biệt Ngài muốn ban cho tôi. Những ước ao của tôi càng nồng nàn, tôi càng có thể tin chắc Ngài sẽ ban các ân sủng này cho tôi một ngày nào đó.
Khi nào ? Bằng cách nào ? Qua những con đường nào ? Và sẽ qua những đêm tối nào ? Đó là điều bí mật của Thánh Tâm Chúa. Tôi chỉ chắc một điều : Tôi sẽ đi tới chỗ làm vui lòng Ngài cách trọn vẹn, làm vui lòng Ngài như các thánh đã làm Ngài vui sướng. Ngoài ra, mọi sự có quan trọng gì đâu ! Điều chắc chắn là tôi sẽ đạt tới thành qủa cuối cùng, sẽ đi tới chỗ được hoàn toàn kết hiệp với Chúa Giêsu tôi yêu mến. Nếu tôi giữ vững thiện chí, nhất là nếu tôi không chút tin cậy nơi mình, nhưng trọn vẹn tín thác nơi Chúa Giêsu, tôi chắc chắn sẽ có ngày thực hiện được lý tưởng của tôi, là thấy Chúa Giêsu sống viên mãn ở trong tôi.